Vroegere generaties hadden in het energievraagstuk niet veel te zeggen. Energie werd geleverd en betaald. Meestal had de staat het monopolie. Maar vanaf 1998 veranderde dat met de vrijmaking van de energiemarkt in Europa. Consumenten konden nu hun energieleverancier kiezen en gedeeltelijk mee beslissen welk type energieproductie ze prefereerden.
Foto van Lukasz Kobus, Copyright Europese Unie 2022.
Contracten voor 100 procent groene energie bijvoorbeeld kwamen op de markt. De splitsing tussen leveranciers en netbeheerder werd ook doorgevoerd. Dat maakt dat op onze facturen er een aparte berekening is voor energie (aardgas, elektriciteit) en voor het gebruik van het distributie- en transportnet. Zo zijn de netkosten voor elektriciteit goed voor een aandeel van 12 procent in de totale factuurprijs. Ter info: het is nu 70 procent voor de stroom zelf, 12 procent voor heffingen en 6 procent gaat naar BTW (Bron: CREG oktober 2022)
Nog méér ingrijpend op ons energiegebruik is het Klimaatakkoord van Parijs (2015) waar 195 partijen, waaronder België, zich ertoe verbonden om gezamenlijk de globale temperatuurstijging te beperken tot 2°C. Een belangrijk gevolg daarvan moet de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen zijn. Alle Europese instanties hebben dit voornemen bevestigd en daarvoor plannen opgesteld waardoor ‘klimaat’ en ‘energie’ in dezelfde beleidsmaatregelen gevat zijn. Eén daarvan is de op 11 december 2019 gepubliceerde ‘Europese Green Deal’. Op pagina zes staat:
2.1.2. Zorgen voor schone, betaalbare en veilige energie
Voor het halen van de klimaatdoelstellingen in 2030 en 2050 is het van doorslaggevend belang dat het energiesysteem nog koolstofarmer wordt. De productie en het gebruik van energie in de economische sectoren is verantwoordelijk voor meer dan 75 % van alle broeikasgasemissies van de EU. Energie-efficiëntie moet prioriteit krijgen. Er moet een energiesector worden ontwikkeld die grotendeels uit hernieuwbare bronnen put. Daarnaast moet steenkool snel worden uitgefaseerd en dient er te worden ingezet op koolstofvrij gas. Tegelijkertijd moet de energievoorziening van de EU voor consumenten en bedrijven veilig en betaalbaar zijn. Het is dan ook van essentieel belang dat de Europese energiemarkt volledig wordt geïntegreerd, gekoppeld en gedigitaliseerd, met inachtneming van technologische neutraliteit.
Bron: COM(2019) 64 – The European Green Deal
Op ongeveer alle menselijke activiteiten zal dit een impact hebben. Op dit moment het meest in de woningbouw met de isolatie- en energienormen (EPC, EPB) en binnenkort bij de aanschaf van personenwagens met vanaf 2027 alleen elektrische modellen.
De voorgestelde energietransitie is één grote investering. Daar zijn natuurlijk middelen voor nodig. Voor een deel van de investering kijkt men ook naar de gezinnen. Wie bouwt of wie een auto koopt, weet dat de ‘juiste’ producten een hoger prijskaartje hebben. Terecht staat in de ‘Europese Green Deal’ op pagina 7:
Het risico van energiearmoede moet worden aangepakt voor huishoudens die zich de belangrijkste energiediensten niet kunnen veroorloven, zodat zij verzekerd zijn van een basislevensstandaard. Doeltreffende programma’s, zoals voor huishoudens bestemde financieringsregelingen voor renovatie van de woning, kunnen tot lagere energierekeningen leiden en het milieu ten goede komen. In 2020 zal de Commissie richtsnoeren vaststellen om de lidstaten te helpen het probleem van energiearmoede op te lossen.
Enkele jaren na de ‘Green Deal’ strooit de grote wereldpolitiek echter zout in het eten. De gewone aanvoerkanalen zijn weg en de veronderstelde schaarste drijft de prijzen op. Eén jaar geleden was de elektriciteitsprijs 0,32 euro per kWh, nu is dit 0,93 euro per kWh (Bron: VREG oktober 2022).
De EU en de Lidstaten houden zich daardoor sterk bezig met het energiebeleid. Zo kwam er in mei 2022 een mededeling van de Europese Commissie met als titel ‘Bespaar energie’ waarin gepleit werd voor een verlaging van het energieverbruik op korte termijn van 5 procent. In de zomer kwam er een oproep om minder gas te verbruiken en dit te sparen voor de winter. In deze mededeling 'Gas besparen voor een veilige winter' werd gepleit voor een verlaging van het gasverbruik van 15 procent, zie foto waarop de voorzitter van de Europese Commissie het plan uitlegt op 20 juli 2022.
