Er vloeit weer heel wat inkt over de buxusmot en de bestrijding ervan. Daarbij zit jammer genoeg ook foutieve informatie. SOSbuxusmot wil tuinliefhebbers correcte en wetenschappelijk gevalideerde informatie bezorgen, zodat zij hun buxus op een goede en veilige manier kunnen beschermen tegen deze plaag.
We publiceerden hierover al heel wat informatie op www.sosbuxusmot.be, een website die tot stand kwam in samenwerking met het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek, het Proefcentrum voor Sierteelt en AVBS, de sierteelt- en groenfederatie.
We sommen de meest voorkomende vragen even voor je op:
- Hoe kan ik de schade van de buxusmot herkennen?
- De buxusmot, de rups en de poppen
- Hoe kan ik de buxusmot beheersen?
- Wat doe ik met het snoeiafval van aangetaste buxus?
- Schrijf buxus niet meteen af
- Zijn de rupsen giftig voor mezen en andere vogels?
- In hoeverre spelen vogels met insecticide behandelde en dus stervende rupsen naar binnen?
- Wat is de huidige situatie?
Hoe kan ik de schade van de buxusmot herkennen?
De prille schade is haast onzichtbaar. De kleine rupsjes die net uit het ei komen, zitten aan de onderzijde van de buxusbladeren. Ze schrapen er het bladmoes weg. Van bovenaf lijkt het of de blaadjes versierd zijn met grillige lijnpatronen. Doordat de rupsjes klein zijn, is de schade eerder beperkt en niet zo opvallend.
De schade wordt steeds duidelijker naargelang de rupsen groeien. Ze vreten steeds grotere happen uit de bladrand, zodat enkel nog een skelet van het blaadje overblijft. Na enkele dagen is de hele twijg van de buxus kaal en zie je bundeltjes van dode blaadjes die aan elkaar gesponnen zijn (spinsels). Op de plant vind je ook de grauwgroene uitwerpselen van de rupsen, net als de resten van de vervelde rupsen en de poppen. Grote aantallen rupsen kunnen de volledige plant kaalvreten. De buxus verliest tijdelijk zijn sierwaarde, maar gaat er niet dood van. Toch is het beter schade te vermijden.
De buxusmot, de rups en de poppen
De vleugels van de buxusmot zijn helderwit van kleur met een bruine rand. Het lichaam is ook wit met een bruine kop en bruin achterlijf. Er is een zeldzame variant die geheel bruin is. Van tip tot tip is de mot ongeveer 4 cm breed. De mot vliegt vooral 's nachts, soms spot je hem overdag.
Jonge rupsjes zijn vuilgeel van kleur en moeilijk te zien. Oudere rupsen hebben een zwarte kop en een felgroen lijf met een patroon van zwarte stippen en zwarte en lichte lengtestrepen. Ze vervellen een keer of zeven. Een volgroeide rups is 4 cm lang en verschuilt zich binnenin de buxusplant.
Hoe kan ik de buxusmot beheersen?
Pak de plaag aan zodra je rupsen ziet in het voorjaar of vanaf nu, in juli, en in september. Geef de buxusplanten eerst een snoeibeurt om haarden met poppen en eitjes te verwijderen. Breng het aangetaste snoeisel zo snel mogelijk in een afgesloten zak naar het recyclagepark. Bij een zware aantasting kan je de rupsen perfect bestrijden met een biologisch insecticide. Koop bij voorkeur een product op basis van spinosad en vraag advies over het gebruik ervan.
Indien jaarlijks meer dan twee behandelingen vereist zijn, kun je de spinosadbehandeling afwisselen met een middel op basis van pyrethrum. Uit onze eigen proeven is gebleken dat middelen met pyrethrum minder efficiënt zijn tegen de buxusmotrups dan deze met spinosad, maar afwisselen tussen middelen is nodig om de kans op resistentieontwikkeling te verkleinen.
Van producten met aaltjes is niet bewezen dat ze voldoende werkzaam zijn in de tuin, en bacteriepreparaten zijn niet beschikbaar voor particulieren. Feromoonvallen geven een goede aanduiding van de aanwezigheid van vlinders en helpen het beheersingstijdstip te voorspellen. Maar de vallen zijn geen bestrijdingsmiddel. Blijf de hele zomer alert, want nieuwe motten kunnen je planten belagen.
Wat doe ik met het snoeiafval van aangetaste buxus?
Bij elk transport van aangetast buxusmateriaal, zowel planten als snoeisel, bestaat het risico dat je naburige tuinen met de buxusmot besmet en/of dat je de plaag over grotere afstanden verspreidt. We raden aan om buxussnoeisel in afgesloten zakken naar het recyclagepark te brengen en, zeer belangrijk, het binnen te brengen als te composteren tuinafval en niet als snoeihout. De verwerking met professionele composteringsinstallaties bij hoge temperaturen biedt immers voldoende garantie dat de buxusmot gedood wordt, ongeacht het stadium waarin ze zich bevindt. Dit is niet het geval bij het versnipperen van het snoeihout. Het merendeel van de recyclageparken gaat zo al te werk, maar het is de bedoeling om alle Vlaamse recyclageparkbeheerders in dit verhaal te betrekken. SOSbuxusmot communiceert hierover met gemeentes en intercommunales.
Schrijf buxus niet meteen af
Aangetaste planten hoef je dus niet meteen te verwijderen. Na enkele weken schieten ze opnieuw uit. Wat geduld hebben is hier dus de boodschap.
Wat pleit voor de buxus is zijn rijke geschiedenis en multifunctioneel karakter. Gebruiken en toepassingen van buxusplanten gaan tot ruim 6000 jaar terug, gaande van diverse volksgebruiken, over geneeskundige toepassingen tot gebruik van het hout. Een bijkomende troef van buxus is zijn groenblijvend karakter, lange levensduur en resistentie tegen extremere weersomstandigheden.
Zijn de rupsen giftig voor mezen en andere vogels?
Het beste wat je volgens het ILVO (Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek) kunt doen, is heel snel ingrijpen om schade zo veel mogelijk te voorkomen. Op een gegeven ogenblik kan ingrijpen met chemische middelen toch aangewezen zijn. Let dan op de toxiciteit van de insecticiden die je gebruikt.
De middelen die ILVO aanraadt om de buxusmotrupsen te beheersen, met spinosad of eventueel pyrethrum/pyrethroïden als actieve stof, zijn niet tot licht toxisch voor vogels. Vogels die vertoeven in of rond een behandelde buxusstruik (na 1 à 3 uur droogtijd) zouden hier weinig hinder van mogen ondervinden.
In tuincentra wordt vaak aangeraden om de rupsen van de buxusmot te beheersen met een systemisch insecticide dat acetamiprid bevat. Acetamiprid is echter een neonicotinoïde en is zeer toxisch voor vogels. Het gebruik van deze producten raadt ILVO dan ook af.
In hoeverre spelen vogels met insecticide behandelde en dus stervende rupsen naar binnen?
Hier en daar worden meldingen gemaakt van mezen die rupsen van de buxusmot eten. Door het eten van buxusbladeren nemen deze rupsen echter buxine op in hun lichaam, een giftige stof (alkaloïde) die in alle plantendelen van buxus voorkomt. De rupsen zijn bestand tegen buxine, en nemen het op in hun lichaam. Hierdoor worden de rupsen (licht) toxisch en krijgen ze een slechte smaak, waardoor de meeste vogels (zoals kippen) de rupsen van de buxusmot al snel links laten liggen of uitbraken na consumptie.
Desondanks heerst er bezorgdheid over de mogelijke opname van insecticiden door vogels die behandelde insecten oppeuzelen. Alhoewel er geen link is met de strijd tegen de buxusmot, blijft het aangewezen met grote zorg om te springen met chemische gewasbeschermingsmiddelen.
De motten zelf zijn niet toxisch en kunnen door allerlei vogelsoorten opgepeuzeld worden, hoewel ze dit niet vaak doen.
Wat is de huidige situatie?
Wees alert van maart tot september
Het probleem van de buxusmot zijn de rupsen die de blaadjes opeten. Er zijn drie momenten in een jaar dat de buxusmotrupsen vraatschade aanrichten. Het zijn ook deze momenten dat je kordaat moet handelen om de plaag in te dijken.
- April tot mei, als de rupsen uit hun overwinteringsplaats tevoorschijn komen en vooraleer ze verpoppen
- Juli en augustus, als de eerste generatie rupsen uit de eitjes komt en zich op de bladeren stort.
- September en oktober, als de rupsen van de tweede generatie uitkomen totdat ze zich inspinnen voor de overwintering.
Dit artikel is geschreven in opdracht van het onderzoek naar gepaste bestrijding van de buxusmot. Dit wordt uitgevoerd door PCS en ILVO, met de steun van het Vlaams Fonds voor Landbouw en Visserij. AVBS en Landelijke Gilden zorgen voor de bekendmaking van de onderzoeksresultaten.
Partners SOS Buxusmot __________________
Campagnewebsite www.sosbuxusmot.be
