7 mogelijke maatschappelijke functies van een dorpshuis

Eind 2019 - begin 2020 ontwikkelden 't Heft, de provincie Noord-Brabant en Pon & Telos een interessante werkwijze voor dorpshuizen om enerzijds hun maatschappelijke rol te verbreden en anderzijds de betrokkenheid van het dorp of de buurt te versterken. Ze pasten deze methodiek bij verschillende dorpshuizen toe, waaruit 7 mogelijke maatschappelijke functies van een dorpshuis werden geformuleerd. 

1. Het dorpshuis als huiskamer

Iedereen, ongeacht leeftijd of achtergrond, zou het dorpshuis binnen moeten kunnen stappen om elkaar te ontmoeten en te leren kennen. Hiervoor is een laagdrempelige vrije inloop nodig. Het liefst zien we 'de huiskamer' dagelijks open met ruime openingstijden, waar een (vrijwillige) gastheer of -vrouw aanwezig is en waar je gezellig een kopje koffie kunt drinken. Je kan er spontaan binnenlopen, maar ook verenigingen kunnen voor of na hun activiteit genieten aan de toog. 

2. Het dorpshuis als plek voor activiteiten, ontspanning en recreatie

Het dorpshuis is een plek waar activiteiten worden georganiseerd door verenigingen en organisaties in het dorp, maar ook door dorpshuis zelf. Een diversiteit aan verenigingen brengt ook een diversiteit aan bezoekers met zich mee, zodat het dorpshuis een fijne, vertrouwde en bekende plek voor alle doelgroepen wordt. Behalve verenigingen en organisaties kunnen ook individuele inwoners zelf activiteiten initiëren en organiseren. 

3. Het dorpshuis als kennis- en informatiecentrum

Het is belangrijk dat alle inwoners uit het dorp of de buurt kunnen blijven meedoen in de samenleving, ook degenen die veranderingen in de samenleving en technologische ontwikkelingen minder goed kunnen volgen. Het dorpshuis kan een centrale plek in het dorp zijn, waar inwoners hulp kunnen vragen en waar zij terecht kunnen om kennis te halen, brengen en delen. Zo kunnen er vaste spreekuren worden ingericht, zodat mensen op vaste tijden met hun vragen terecht kunnen bij (maatschappelijke) organisaties of een loket dat wordt bemand door vrijwilligers. Ook kunnen organisaties en inwoners informatiebijeenkomsten en cursussen organiseren over uiteenlopende onderwerpen. 

4. Het dorpshuis als plek voor professionele en informele hulp rond welzijn, zorg & gezondheid

In elke dorp zijn er mensen die in een kwetsbare positie leven. Ze zijn minder gezond, hebben een klein netwerk, leven in armoede of spreken de taal niet goed. Het dorpshuis kan een functie vervullen in het signaleren en aanpakken van eenzaamheid, armoede of hulpvragen op het gebied van zorg en welzijn. Zo kunnen mensen met een zorgvraag en vrijwilligers die hulp aanbieden bij elkaar worden gebracht en kunnen verschillende vormen van dagopvang en dagbesteding worden geboden in het dorpshuis. Ook kunnen zorgaanbieders een plek krijgen in het dorpshuis. Dit kan in de vorm van permanente huisvesting in het gebouw of door het organiseren van spreekuren in een multifunctionele spreekkamer. In het dorpshuis kunnen op deze manier professionele en vrijwillige zorg- en hulporganisaties samenkomen en de formele en informele zorg beter met elkaar verbinden.

5. Het dorpshuis als plek voor de jeugd

Een dorpshuis heeft over het algemeen niet het imago dat het een plek is voor jeugd en jongeren. Vaak wordt het toch gezien als voorziening voor ouderen en activiteiten voor kinderen. Om ervoor te zorgen dat het gemeenschapshuis ook voor de jeugd en jongeren uit het dorp een plek biedt om elkaar te ontmoeten en samen activiteiten te ondernemen of te ‘chillen’, is specifieke aandacht nodig voor deze doelgroep. 

6. Het dorpshuis als plek om te (net)werken

Waar dorpszalen traditioneel gezien vooral ruimte bieden aan verenigingen en organisaties, is het vandaag de dag ook toepasselijk dat zij een bredere verbindende functie gaan vervullen. Dit bijvoorbeeld met betrekking tot de lokale ondernemers. In een dorpshuis kunnen (flex)werkplekken worden ingericht voor ondernemers en studerende jongeren. Het gezamenlijk kunnen werken in het dorpshuis biedt de mogelijkheid voor ondernemers om elkaar te ontmoeten, met elkaar te kunnen sparren en misschien zelfs te komen tot samenwerking. De flexwerkplekken zijn ook prima studeerplekken voor studenten en om in contact te komen met lokale ondernemers in het dorp. Daarnaast kunnen ondernemers bijvoorbeeld een ruimte huren voor vergaderingen of een spreekkamer om klanten te ontvangen. Het dorpshuis kan ook een plek zijn waar netwerkbijeenkomsten worden georganiseerd. Ook kan het dorpshuis een podium bieden voor ondernemers. Er kunnen bijvoorbeeld lokale producten worden aangeboden, geëtaleerd en verkocht.

7. Dorpshuis als stimulator van burgerschap

Het dorpshuis kan onderdak bieden aan organisaties die het dorpsbelang ondersteunen en aanjager zijn voor inwoners met nieuwe initiatieven en activiteiten. Door actieve en ondernemende mensen en organisaties in het dorp met elkaar te verbinden, kunnen allerlei maatschappelijke vragen en behoeften die aanwezig zijn in het dorp samen worden aangepakt. Denk hierbij aan het voorkomen van eenzaamheid en sociale uitsluiting, integratie, armoede, gezondheid, milieu en duurzaamheid. Ook kan het dorpshuis burgers meer verantwoordelijkheid laten nemen en ook de jeugd meer betrekken bij maatschappelijke vraagstukken.

Het eindresultaat: het dorpshuis als maatschappelijke onderneming

Uiteindelijk zou de gemeenschap zich verantwoordelijk moeten voelen voor het welslagen van het dorpshuis en het dorpshuis moeten beheren. Dit betreft een proces dat je met elkaar aangaat. Allereerst zullen een paar bewoners moeten worden gezocht die dit willen dragen en zich willen inspannen om de nieuwe functies van het dorpshuis te (helpen) realiseren. Een groep die zich eigenaar voelt en verantwoordelijk wil zijn om die nieuwe centrale ontmoetingsplek met al de daaraan verbonden ambities mede te realiseren, te beheren en te exploiteren.
Het uiteindelijke doel hierin is dat het dorpshuis een sociale onderneming wordt en ook als sociale onderneming geëxploiteerd wordt. Hiervoor zijn actieve en betrokken vrijwilligers nodig. Het is belangrijk om ook jongeren als vrijwilliger te betrekken bij het dorpshuis en zoveel mogelijk samen te werken met alle organisaties en verenigingen in het dorp.

Bron: Het gemeenschapshuis 2.0

Dankzij het Platteland Plus-project ‘Van dorpszaal naar dorpshuis’ dat loopt van 2023 tot eind 2024, kunnen we 5 groepen beheerders in Vlaams-Brabant volgen, ondersteunen en begeleiden die (van hun dorpszaal) een dorpshuis willen maken. Bovenstaande maatschappelijke functies vormen alvast een startpunt voor de discussie over de gewenste functies die je als dorpshuis in je dorp wil vervullen. Het geeft inspiratie aan het bestuur om op een anderen ruimere manier naar de dorpszaal te gaan kijken.