Plattelandsbeleid
Volgens statistieken woont ongeveer zestig procent van de Vlamingen in een stedelijk gebied . Het overige deel woont dan op het platteland of buitengebied, gekenmerkt door véél open ruimte, dorpen, landbouwactiviteiten, natuur- en bosgebieden... Vanaf 1997 vraagt de Europese Commissie aan de Lidstaten om een overkoepelende visie op te stellen voor dit buitengebied en hieraan de nodige middelen te koppelen.
Duurzame ontwikkeling of afstemming met de SDG's, een gebiedsgerichte aanpak en de verhoging van de leefbaarheid zijn de belangrijkste doelstellingen. Europa noemt dit 'plattelandsontwikkeling'. In de uitvoering hebben de Vlaamse provinciebesturen een belangrijke rol. Zij leggen elk hun eigen accent in hun provinciaal plattelandsbeleidsplan (Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen). Daarnaast coördineert de Vlaamse Landmaatschappij heel wat activiteiten.
Plattelandsontwikkeling
Sinds zijn ontstaan in 1972 werkt Landelijke Gilden aan de ontwikkeling van het platteland of 'ontplooiing' zoals dat vroeger zo mooi heette. Dit gebeurt ofwel als partner in campagnes bijvoorbeeld in het allereerste Jaar van het Dorp na de gemeentefusies of in Dorp met Toekomst i.s.m. Cera en de Vlaamse overheid en de zwerfvuilactie i.s.m. Ovam. Ofwel als gangmaker met eigen initiatieven zoals Dorp in de Kijker, de Plattelandsacademie, de Dorpentoer, de Warme Tuin.
De Landelijke Gilden vzw engageert zich dus met zijn afdelingen en diensten volop in plattelandsontwikkeling. De kennis hierover uitdragen is één van haar basisopdrachten.
Drie vragen:
- Is er financiële steun voor plattelandsontwikkeling?
- Hoe verloopt plattelandsontwikkeling?
- Welke onderwerpen kenmerken plattelandsontwikkeling?
1. Is er financiële steun voor plattelandsontwikkeling?
- Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) is de belangrijkste bron van financiën. Vlaanderen krijgt uit dit fonds € 288 miljoen voor het uitvoeren van een programma tot 2020. De Vlaamse overheid zet er hetzelfde bedrag als match-funding tegenover zodat ruim een half miljard euro ter beschikking staat voor projecten 'plattelandsontwikkeling'.
- Andere Europese structuurfondsen hebben ook projecten met betrekking tot het platteland. Zo werkt(e) Landelijke Gilden mee aan Pure Hubs, Rural Alliances en ECCO (Energy Community Co-Operatives).
- Plattelandsgemeenten in Vlaanderen hadden tot 2015 recht op steun uit het Vlaamse plattelandsfonds als aanvulling op de middelen van het Gemeentefonds. Sinds 2016 zitten deze plattelandsgerichte middelen samen met de middelen gericht op stadsvernieuwing in een Vlaams Fonds ter stimulering van (groot-) stedelijke en plattelandsinvesteringen.
2. Hoe verloopt plattelandsontwikkeling?
Meestal volgen burgers de regels opgesteld door de overheid. Zo'n beleid is top-down. Sinds de jaren tachtig zien we ook een andere manier, bottom-up genoemd, waarbij de burgers zelf de regels opstellen.
In het Vlaams programma voor Plattelandsontwikkeling 2014 - 2020 (PDPO III) zitten beide werkvormen:
- Top-down zijn maatregelen voor begunstigden die beantwoorden aan bepaalde criteria. Bijvoorbeeld de steun voor verwerking en afzet van land- en tuinbouwproducten van 30 % voor bedrijven met hoeveverkoop.
- Bottom-up is de werking van de Plaatselijke Groepen (PG) in de LEADER maatregel. Deze plaatselijke publiek-private samenwerkingsverbanden, dikwijls vzw's, stellen een lokale ontwikkelingsstrategie (LOS) op en voeren die uit. Vlaanderen telt 12 LEADER gebieden.
Europees LEADER logo. Het acroniem is van 1991 en staat voor "Liaison Entre des Actions de Développement de l’Economie Rurale".
3. Welke onderwerpen kenmerken plattelandsontwikkeling?
De verdeling van de middelen in het PDPO III is geïllustreerd in een presentatie van het ministerie. Per maatregel begroot de overheid een aantal acties en projecten. Principiëel wil de Vlaamse overheid met het lopende programma cfr. de volledige tekst PDPO III, de weerbaarheid en duurzaamheid van de landbouwsector verhogen, jonge landbouwers helpen, opleiding en innovatie organiseren en de vitaliteit van het platteland versterken.
Dit behelst concreet het ondersteunen van acties en projecten over:
- Erosiebestrijding
- Bodem- en waterbeheer
- Duurzame energie en klimaatadaptie
- Werken aan biodiversiteit
- Duurzaam bosbeheer
- Lokale voedselstrategieën en streekproducten
- Landbouw- en natuureducatie
- Kennisoverdracht en innovatie in de reguliere en/of biologische land- en tuinbouwsector
- Stimuleren van startende en jonge rurale ondernemers
- Armoede in de landbouw- en plattelandsgemeenschap
- Leefbare dorpen
- Opwaardering en/of herbestemming van agrarisch en ruraal erfgoed
- De open ruimte vrijwaren en ontwikkelen
- Profilering en promotie van de streekidentiteit (Toerisme & Recreatief medegebruik)
- Uitbouw van een functioneel wegennet op het platteland
Landelijke Gilden vzw , maar ook Plattelandsklassen vzw, Boerennatuur vzw , Innovatiesteunpunt voor Landbouw en Platteland vzw met Dorpsmaakwerk, vzw Boeren op een Kruispunt, Steunpunt Groene Zorg vzw, Steunpunt Korte Keten zijn betrokken in projecten en acties met betrekking tot de onderwerpen uit de lijst.
Naschrift
Vanaf 2021 moest er in principe een nieuw programma komen (PDPO IV). De opmaak daarvan is echter vertraagd, waarschijnlijk tot 2023. Ondertussen zal PDPO III gewoon verder lopen, met de handicap dat er géén extra middelen zijn voorzien.
