(Eigen foto: dorpshuis in opbouw in de steigers, Vissenaken)
Beschikt jouw gemeente over een goed gelegen dorpszaal of gebouw dat veel leeg staat? Is er een buurthuis waar meer potentieel in zit? Staan ontmoeting, inclusie, sociale cohesie en de strijd tegen vereenzaming hoog op jullie agenda, maar ontbreekt het jullie aan procesbegeleiders om er werk van te maken? Dankzij het Platteland Plus-project 'Van dorpszaal naar dorpshuis' kunnen we hier verandering in brengen.
Waarom een dorpshuis?
Heel wat dorpszalen hebben het moeilijk om open te blijven. Ze botsen op hun limieten.
- Ofwel is de infrastructuur niet meer compatibel met de hedendaagse normen bijvoorbeeld door de energietransitie.
- Ofwel zijn de beheerders op zoek naar aflossing (die blijkbaar niet komt).
- Ofwel zijn de activiteiten niet meer aangepast aan de behoeften van de gebruikers en verkleint het draagvlak.
Toch is de aanwezigheid van zo'n gemeenschappelijk infrastructuur cruciaal voor de leefbaarheid van het dorp. Gemeenten op het platteland worstelen in verschillende woonkernen met een verdwijnend voorzieningenaanbod. Daarnaast is er ook de toegenomen eenzaamheid op het platteland. In dorpen zonder collectieve voorzieningen zijn personen die minder mobiel zijn aangewezen op buren of familie voor sociale contacten en hulp. In een dorpshuis zouden zij terechtkunnen voor alle soorten dienstverlening én voor een gezellig tijdverdrijf. Daarnaast zorgen dorpshuizen ook voor sociale cohesie en inclusie.
Wat is een dorpshuis?
Er zijn al enkele voorbeelden van dorpshuizen in Vlaanderen. Toch is dit concept nog niet wijd verspreid bij de vele stakeholders die te maken hebben met het uitbaten en beheren van collectieve voorzieningen. Er bestaat een gradatie van types dorpshuizen. Hoe zo'n dorpshuis er in jouw gemeente uitziet wordt best co-creatief bepaald.
Dorpshuizen zijn goed gelegen ontmoetings- en activiteitencentra. Een dorpshuis is:
- multifunctioneel
- heeft méér gebruikers dan enkel de verenigingen
- is langer open dan de klassieke zaal
Dit zijn dan ook de voorwaarden voor een succesvolle uitbating.
- Het programma toont een zeer divers palet aan gebruikers en geïnteresseerden.
- Een dorpshuis heeft ook meerdere organisatoren. Het gebruikt de veerkracht van de vrijwilligers maar even goed de robuustheid van de lokale overheid en de creativiteit van de ondernemer. Het dient een sociaal doel maar werkt wel met een verdienmodel!
- Door de veelheid aan functies die in een dorpshuis kunnen doorgaan is er ook een spreiding in tijd. Een dorpshuis is dus langer open dan een klassieke dorpszaal, waar voornamelijk de verenigingen gebruik van maken. Het licht brandt er dus langer. De uitbating gebeurt best door een geëngageerde persoon of crew. Permanentie is hier de grootste uitdaging.
Landelijke Gilden gelooft sterk in dit innovatief concept en dat het uitdagingen zoals een tanende dienstverlening, verdwijnende ontmoetingsplaatsen en vereenzaming of isolatie kunnen oplossen. We willen dit concept in de markt zetten en door het uit te testen in concrete situaties aantonen, hoe het concept 'dorpshuis' een innovatief instrument van plattelandsontwikkeling kan zijn om de leefbaarheid en levenskwaliteit in dorpen te verbeteren.
Wat willen we realiseren met dit project?
- Het project wil op lange termijn de achteruitgang op het platteland van het aantal gemeenschappelijke voorzieningen tegengaan;
- Het project wil promotie maken voor een innovatief concept (het dorpshuis) om in te zetten als instrument van plattelandsontwikkeling om de leefbaarheid van (perifere) dorpskernen te verbeteren.
- Het project zal zes groepen beheerders van gemeenschappelijke voorzieningen, in het bijzonder v.z.w’s, ondersteunen en begeleiden in hun proces om van hun site op termijn een dorpshuis te maken.
- Het project richt een ‘community of practice dorpshuizen’ op. Personen en organisaties die begaan zijn met het concept ‘dorpshuis’ zullen hier hun kennis en ervaringen kunnen delen met meerwaardezoekers om progressie en een vergroting van het draagvlak rond het concept te bekomen.
- De ervaringen met dit project (trajectbegeleiding, oprichting buurtzorghuis, community of practice) verschijnen in een publicatie om anderen te inspireren. Beleidsaanbevelingen zullen op een afsluitende studiedag worden voorgesteld.
Trajectbegeleiding
De trajectbegeleiding volgt een driestappen-plan.
- Te beginnen met een patrimoniumscan waarmee het gebouwenbestand wordt onderzocht dat in aanmerking komt om in te zetten.
- Daarna kan een krachtenveld-analyse of stakeholders scan (eigenaarschap) uitmaken of de juridische en andere formele vereisten de werkbaarheid niet hypothekeren.
- De volgende derde stap is de belangrijkste want hier ligt de focus op de opbouw van het programma in combinatie met de gebruikersbehoeften. Hier is het pad te volgen van coproductie met de gebruikers, want de betrokkenheid van bewoners/gebruikers is de sleutel tot het succesvol uitbaten van een dorpshuis.
Kennisluik
Bovenop de concrete begeleiding per site wil het project een kennisluik organiseren. De ervaringen met dit project verschijnen in een publicatie om anderen te inspireren. Beleidsaanbevelingen zullen op een afsluitende studiedag worden voorgesteld.
vzw Sporen als partner
Voor dit project hebben we een samenwerking opgezet met vzw Sporen. Zij openen een buurtzorghuis in Zuurbemde en zullen dit op termijn omvormen in een dorpshuis, het zesde in dit project. Zij zijn dus ervaringsdeskundige. Het voordeel hiervan is dat er van bij het begin een operationeel luik is zodat de theorie van het dorpshuis onmiddellijk wordt aangevuld met de praktijk.
