Dorpszalen
Dorpszalen: het kloppend hart van onze dorpen
Dorpen bruisen van leven wanneer mensen samenkomen, elkaar ontmoeten en gemeenschappen bloeien. Maar wat als die plekken verdwijnen?
Dorpszalen zijn zoveel meer dan vier muren en een dak – ze zijn de ziel van het dorp, waar verhalen worden gedeeld, banden worden gesmeed en herinneringen ontstaan. Toch staan ze onder druk en dreigen ze verloren te gaan. Bij Landelijke Gilden vechten we voor een toekomst waarin elke dorpszaal blijft bestaan en evolueert. Ontdek hoe wij dit aanpakken en wat jij kunt doen om mee te bouwen aan levendige dorpen!
Ontdek hoe onze nationale campagne dorpszalen (2024) opnieuw het kloppend hart van het platteland maakt
Dorpszalen maken het dorp levendig
Waar mensen samenwonen, is het belangrijk dat er kansen zijn om elkaar te ontmoeten. Heel wat plaatsen in het dorp waar mensen elkaar spontaan tegenkwamen, zijn verdwenen of hebben het moeilijk. Denk aan de bakker, de buurtwinkel en de bankautomaat, zelfs de dorpsschool en de dorpszaal!
Strengere regelgeving, een gebrek aan ondersteuning en zware investeringen zorgen voor veel druk op vrijwilligers en wegen op de toekomst van onze dorpszalen. Uit een bevraging bij 600 afdelingen van Landelijke Gilden blijkt dat maar liefst 200 dorpen dreigen hun dorpszaal te verliezen. 87% van de respondenten gaf aan dat een dorp zonder dorpszaal 'dood' is. Bovendien vindt 56% dat gemeentebesturen ook moeten investeren in zaalinfrastructuur die niet van hen is.
De uitdagingen zijn divers, zo ook de oplossingen. Lokale vrijwilligers, bewoners, organisaties en overheden moeten de handen in elkaar slaan en samen een toekomstvisie ontwerpen en in praktijk brengen.
Isaak Dieleman, Landelijke Gilden
Een dorpszaal is dé plek waar mensen en verenigingen in een dorp samenkomen. Verdwijnt een zaal, dan verhoogt de kans op sociaal isolement en vereenzaming van dorpsbewoners. Dorpen veranderen in plaatsen waar mensen enkel nog samen-wonen, niet meer samen-leven.
Lopende Projecten
Dit LEADER project in Limburg begeleidt drie beheerdersgroepen van dorpszalen om via intervisie en samenaankoop gemeenschappelijke uitdagingen aan te pakken en duurzame verbeteringen door te voeren.
Het LEADER project in Haspengouw Zuidwest (Limburg) begeleidt vijf beheerdersgroepen van dorpszalen om hun onderneming beter in de markt te zetten.
Een LEADER-project in Kempen Oost (Provincie Antwerpen) waarin zaalbeheerders gecoacht zullen worden om hun dorpszaal toekomstbestendig te maken.
We bundelen kennis en ervaring om beheerders van dorpszalen optimaal te ondersteunen. Binnenkort vind je hier nog meer handige tools en inzichten!
Wil je als eerste op de hoogte blijven? Of heb je nu al ondersteuning nodig? Laat het ons weten – samen maken we dorpszalen toekomstbestendig!
Doe mee
Bent u beheerder van een dorpszaal en wilt u ondersteuning? Of heeft u ideeën om het gemeenschapsleven in uw dorp te versterken? Neem contact met ons op en samen zorgen we voor levendige en verbonden dorpen!
.png)
Inspirerende Projecten: maatwerk voor elke dorpszaal
Elke dorpszaal is uniek en heeft zijn eigen uitdagingen en kansen. Daarom zetten we bij Landelijke Gilden in op maatwerk en praktijkgerichte oplossingen. In de afgelopen jaren hebben we diverse projecten opgezet die aantonen hoe dorpszalen zich op verschillende manieren kunnen versterken en vernieuwen.
Het Platteland Plus project in Vlaams-Brabant begeleidt zes beheerdersgroepen van dorpszalen in een coachingstraject om hun zalen een veelzijdige toekomst te geven.
Een Leader-project in de Vlaamse Ardennen waarin zaaleigenaars van elkaar en van experts leren.
Limburgs Platteland plus project waarbij in 5 dorpen een Plus-Plek wordt opgericht. Dit is een inclusieve plek voor het dorp, ingevuld met functies die inspelen op ervaren noden en behoeven.
Leaderproject waarbij het dorpspuntmodel verkend wordt in Limburg en een bestaand, aflopend en opstartend punt ondersteund worden.
Dorpszalen van A tot Z
Wat zijn de grootste uitdagingen van Vlaamse dorpszalen?
Een bevraging die we in 2020 afnamen bij 235 zalen, duidde de grootste uitdagingen aan waarmee men kampt bij het voortbestaan van de dorpszaal:
- Onderhoud en renovatie (43%)
- Vrijwilligers vinden voor het dagelijks beheer (34%)
- Een betaalbare prijs behouden voor verenigingen (32%)
- Een goede beschikbaarheid behouden voor verenigingen (30%)
- Organisatie en financieel beheer (17%)
- Nodige bouw- of uitbreidingswerken (13%)
- Relatie met omwonenden (10%)
Waarom werkt Landelijke Gilden aan dorpszalen in Vlaanderen?
De typische dorps- en parochiezaal staat onder druk. Dé plek waar verenigingen hun activiteiten organiseren, vergaderen… dreigt op steeds meer plaatsen te verdwijnen. Dit blijkt uit onder meer uit een enquête binnen onze eigen structuren, uit gesprekken binnen ons netwerk en uit signalen van onze vrijwilligers. We willen echter dynamische, levendige dorpen. Dat zijn dorpen waarin mensen elkaar kennen en kunnen ontmoeten, waarin (creatief) (sociaal) ondernemerschap een plek heeft, waar burgerinitiatieven kunnen ontstaan, waar mensen leven, ontspannen en misschien ook werken. Een dorp waarin dus het verenigingsleven (georganiseerd en niet-georganiseerd) zijn plaats heeft. Een plek als een dorpszaal is daarom essentieel. Een mogelijke oplossing voor dorpzalen in moeilijkheden is een verbreding van de invulling naar een dorpshuis.
Het dreigend verdwijnen van de dorpszalen kadert binnen een bredere problematiek van verdwijnende commerciële en niet commerciële voorzieningen in het dorp: dorpsschool, gemeentelijke diensten, horeca, kleinhandel, bankautomaten… Het verdwijnen van dergelijke voorzieningen heeft steeds een impact op de sociale cohesie in het dorp. Dit zijn immers allemaal plekken waar mensen elkaar ontmoeten, een babbeltje slaan… ze vormen de maïzena voor het dorp. Door steeds minder van dergelijke plekken, is er ook steeds minder kans voor ontmoeting. Hierdoor dreigt niet alleen het verenigingsleven, maar ook het bredere sociale leven in het dorp te verdwijnen.
We kunnen echter niet terug naar het verleden. Het dorp zoals dat er 40 jaar geleden was, is om een reden veranderd. Of het nu gaat om winkels, cafés, dorpszalen of verenigingen, ze verdwijnen niet zomaar. Ze zijn niet meer rendabel, er zijn amper gebruikers of klanten, minder vrijwilligers die een rol willen opnemen… Het profiel van wie in dorp woont is enorm veranderd, dus deze evolutie is niet verwonderlijk. We kijken dus vooruit en zoeken nieuwe concepten die inspelen op de uitdagingen en trends van vandaag. Daarom schuiven we het concept ‘dorpshuis’ naar voor waarbij niet alleen een oplossing voor de dorpszaal, maar meteen ook voor andere problemen wordt geïntroduceerd.
Is een dorpshuis de enige oplossing voor een dorpszaal in moeilijkheden?
Nee, we schuiven het dorpshuisconcept naar voor omdat we sterk geloven in multifunctionele concepten als oplossing voor de uitdagingen waarin onze dorpsgemeenschappen staan. Net door diverse activiteiten en diensten samen te brengen, krijg een je interessante plek voor tal van inwoners. Maar, uiteraard moet er steeds op maat gekeken worden van het dorp of de buurt, hoe de dorpszaal hierin functioneert en wat de lokale noden zijn. Een dorpszaal kan perfect functioneren en beantwoorden aan de lokale nood, maar wel ondersteuning nodig hebben op vlak van beheer, gebouw of programma zonder dat deze drastisch moet veranderen. We stimuleren dus niet dat alle beheerdersgroepen van dorpszalen hun werking zomaar verbreden naar een dorpshuis, maar willen wel dorpszalen in moeilijkheden ondersteunen in het toekomstbestendig maken van hun initiatief. Enkel zo kan ook in de toekomst ons Vlaams verenigingsleven zijn plek behouden.
